ČEKAJUĆI MORAVU DA POLETI . . .

Č

- marketing -

„Strpljenje je moć. S vremenom i strpljenjem i dudov list postaje svila.“                        Kineska poslovica

Čovekova istraživačka priroda i težnja da ide u korak sa vremenom doprineli su da vazdušni saobraćaj u veoma kratkom vremenu zauzme značajnu ulogu u ukupnom saobraćajnom sistemu. Iako najmlađa grana transporta, nakon Drugog svetskog rata ostvaruje impresivne stope rasta. Vazdušni saobraćaj ostvario je najdinamičniji razvoj u odnosu na druge vidove saobraćaja zbog naučno-tehnološkog progresa i primene rezultata unapređenja performansi aviona u domenu brzine, dužine doleta i tovarne sposobnosti.
U prevozu putnika, pre svega da dugim relacijama, ostvario je potpunu dominaciju, dok na srednjim i kratkim relacijama je u stalnom usponu i ostvaruje veliko učešće. O značaju u teretnom saobraćaju možda najbolje govori podatak da negde oko 40% svetskog industrijskog izvoza, po vrednosti, prevozi se avionom.

Srbija ima bogatu i dugu tradiciju u razvoju vazdušnog saobraćaja. Spadamo u red država koje su začetka ovog vida saobraćaja u globalnim razmerama bile aktivno uključene u njegov razvoj i primenu u civilne i vojne svrhe. Najteži period u svojoj istoriji vazdušni saobraćaj Srbije imao je tokom devedesetih godina prošlog veka. Embargo međunarodne zajednice totalno je zaustavio međunarodni vazdušni saobraćaj kao i sve poslove u ovoj oblasti. Nakon 2000. godine, srpski vazdušni saobraćaj ponovo je postao deo međunarodnog.
Sredinom 1927. godine osnovano je Društvo za vazdušni saobraćaj Aeroput, što predstavlja početak civilnog saobraćaja u Srbiji. Naslednik ovog društva je Jugosloveski aerotransport, zatim Jat Airways, a danas Air Serbia. Današnje preduzeće Air Serbia nastalo je 2013. godine potpisivanjem ugovora o strateškom partnerstvu sa Etihad Airways sa ciljem da se obezbedi budućnost nacionalne kompanije.
U Srbiji postoji 39 zvanično upisanih aerodroma, koji se znatno razlikuju po svojoj opremljenosti, a što se delimično ogleda i po dužini piste:

Od ukupnog broja aerodroma, samo 5 je uvršteno na listu aerodroma sa IATA kodom (IATA Airport Code), pa su međunarodni aerodromi sa IATA oznakama: aerodrom „Nikola Tesla“ Beograd, aerodrom „Batajnica“ Beograd (vojni aerodrom), aerodrom „Konstantin Veliki“ Niš, aerodrom „Ponikve“ Užice (vojni aerodrom) i aerodrom „Slatina“ Priština. Aerodrom u Prištini je od 1999. godine u nadležnosti UNMIK-a i NATO snaga.
Značajan potencijal za razvoj vazdušnog saobraćaja predstavljaju aerodromi koji su već duži vremenski period, makar deklarativno, u procesu transformacije iz vojnih u civilne. U takvoj situaciji je recimo aerodrom Morava u Lađevcima kod Kraljeva. Nakon višegodišnjih najava da će ovaj vojni aerodrom dobiti funkciju u civilnom saobraćaju konkretnijih pomaka nema. Od 2011. godine ovaj aerodrom ima nov kontrolni toranj i pristanišnu zgradu dok se proširenje i produženje piste najavljuje.
Sredinom avgusta 2010. godine nosioci ekonomske politike najavili su otvaranje aerodroma Morava u 2011. godini za civilne letove. Mnoge ekonomske analize opravdanosti ukazale su da bi „oživljavanje“ ovog aerodroma imalo mnogostruke pozitivne efekte za preko 1.600.000 stanovnika i velikog broja turista koji egzistiraju ka istom.

Aerodrom Morava je najbolji lokacijski prostor iz aspekta svih opština i gradova Oblasti. On je ne samo na fizički i geografski najboljoj lokaciji (dolina Zapadne Morave), pored puta i budućeg autokoridora, pored železničke pruge i pored reke Zapadne Morave (budućeg rečnog koridora), već je i u fizičkom smislu na približno podjednakoj udaljenosti od krajnjih tačaka Oblasti, tj “obodnih” gradova. Čak bi i Jagodina u ovoj situaciji, koja za sada ima najbolju poziciju u smislu fizičke blizine postojećih aerodroma (Beograd, Niš) sa ovim projektom, i uz pretpostavku budućeg kvalitetnog puta do Kragujevca, dobila još kraću vezu preko Lađevaca.
Na žalost, i nakon 5 godina od najave otvaranja nema naznaka da bi to moglo da se desi u bliskoj budućnosti. Iako se skoro svake godine, ili češće, ponavljaju obećanja nadležnih, aerodrom Morava još uvek nije dobio međunarodnu oznaku što je uslov svih uslova uspostavljanja avio saobraćaja na jednom aerodromu.
Ukoliko se tako može reći, više sreće imao niški aerodrom Konstantin Veliki. Krajem 2014. godine, potpisian je ugovor između Vlade Republike Srbije i mađarske avio kompanije Wizz Air. Već od marta 2015. godine uvedene su mnoge redovne linije sa niškog aerodroma ka nekoliko evropskih gradova. Zaista značajan podsticaj razvoju srpskog avio saobraćaja ali i jugoistočne Srbije.
Na lokaciji današnjeg aerodroma Konstantin Veliki još 1952. godine izgrađena je prva betonska poletno-sletna staza dužine 1.500m koja je služila za vojne potrebe. Prateći razvoj mlaznih vojnih i civilnih aviona 1972. godine pomenuta staza je produžena na 2.200m čime je omogućeno da se aerodrom koristi i u civilne svrhe. Sletanje prvog aviona desilo se 12. oktobra 1986. godine i sve do NATO agresije 1999. godine uz manje ili više problema Niš je bio jedna od vazušnih luka tadašnjih Jugoslavija.
Tokom NATO bombardovanja aerodrom je teško oštećen ali ipak tokom 2003. godine izvršeno razminiranje neeksplodiranih kasetnih bombi, asfaltirane su manevarske površine, izgrađen toranj Aerodromske kontrole letenja i obnovljen je deo aerodromske opreme. Danas, tačnije od kraja 2014. godine, Konstantin Veliki je aerodrom koji ima veliki broj letova. U prilog toga govore i naredni podaci.

Prikazani podaci nam jasno pokazuju da je nakon dolaska Wizz Air iz Mađarske došlo do značajnog povećanja broja putnika. Niški aerodrom će po prvi put u svojoj istoriji od zimskog reda letenja ponuditi direktne redovne linije ka čak 7 destinacija u Evropi, što je do pre skoro tri godine nakon odlaska Montenegro Airlines iz Niša bilo nezamislivo da može tako nešto da se dogodi i dogodilo se. Ne ulazeći u neku dublju ekonomsku analizu treba napomenuti da je u značajnoj meri povećan i kargo prevoz.
Sa aerodroma Konstantin Veliki sada je moguće leteti na redovnim linijama Wizz Air ka Bazelu i Malmeu, a od 20. avgusta 2016. godine i ka Dortmundu. Od septembra 2016. godine niskobudžetna irska avio kompanija Ryanair startuje sa prvom linijom do Berlina (4.septembra), dok od zimskog reda letenja kreće sa letovima do Diseldorfa Weeze (30.oktobar), Bratislave (31.oktobar) i Milana Bergamo (1. novembar). Kako možemo videti, niskobudžetne kompanije doprinele su da aerodrom Konstantin Veliki radi u značajnom kapacitetu, tako je da za očekivati u nekom narednom periodu uvođenje novih letova.
Tokom februara 2016. godine otpočelo sa sa radom preduzeće “Aerodromi Srbije” sa svega dva zaposlena. Iako je je prvi zadatak uspostavljanje civilnog vazdušnog saobraćaja na Aerodromu Morava Kraljevo, nakon više od pet godina još uvek čekamo da Morava poleti.

autor teksta dr Dalibor Miletić

- Marketing -