KRALJEVO – Poruka na grbu Kraljeva Nama dobro a nikome zlo istinski odražava tradicionalno gostoprimstvo grada na Ibru u koji se, iz raznih razloga, uvek više dolazilo nego iz njega odlazilo.
Grad Kraljevo danas obeležava svoj dan, koji zarad očuvanja duha Nemanjića, pada na verski praznik posvećen Svetom Simeonu, kralju Stefanu Prvovenčanom, prvom krunisanom vladaru u manastiru Žiči. To krunisanje je iznedrilo i legendu o sedmovratoj Žiči i sedam krunisanih vladara u njoj pa je sve to, ukomponovano u grb, zastavu i Dan grada Kraljeva.
Podsećanja radi, naš grad ime je dobio 19. aprila 1882.godine, a kumovao mu je lično kralj Milan Obrenović, uvažavajući zahteve građana da se dotadašnji Karanovac nazove kraljevskim imenom. No, istorijske prilike su nametnule da se kumovska i porekne pa je od 1949. do 1955. godine grad na Ibru nosio ime Rankovićevo. Onda mu je ponovo, posle dugih polemika, vraćeno staro ime koje i danas nosi. Na grbu Kraljeva piše i poruka kojom se meštani ponose a ona glasi – Nama dobro, a nikome zlo.
Ta poruka odražava tradicionalno gostoprimstvo grada na Ibru u koji se, iz raznih razloga, uvek više dolazilo nego iz njega odlazilo. Stizali su ovde i uvek na gostoprimstvo nailazili prognani, raseljeni, željni bolje zarade… Stoga se Kraljevu i njegovim žiteljima zaista ne može prigovoriti zatvorenost, negostoprimstvo, nehumanost… I, danas kao nigde u Srbiji, ovde je 759 izbeglica iz Hrvatske i BiH i 19.751 raseljenika sa Kosova, što je 16,5 odsto stanovnika grada u kom domicilno stanovništvo ima sve više socijalnih nedaća.
Bilo je Kraljevo i utočište „iskorenjenim“ ljudima drugih država, jer dolazili su ovde i Rusi izbegli od boljševičke vlasti. Bilo je 1920. i 1921. godine, u kraljevačkoj „ruskoj koloniji“ više od stotinak porodica. Oni su u ovom gradu bili izvanredno prihvaćeni, njihova deca su imala svoj vrtić, školu, tradicionalno su organizovani „Ruski dani“. Jednostavno, prožimale su se kultura, tradicija i običaji istog, slovenskog duha.
Onda su 1928. godine došli Francuzi, njih oko dve stotine pristigli su u Kraljevo iz grada Vilakublea. I, nisu Kraljevčane samo učili proizvodnji borbenih aviona „brege 19”, već i tenisu, modi, manirima. U blizini tadašnje fabrike aviona, gde su francuski stručnjaci i majstori radili, nikla je „francuska kolonija“ u kojoj su se pored škole, vrtića biblioteke francuskih i srpskih knjiga, nalazila i tri teniska igrališta, a postojao je čak i cez orkestar.Privatnu francusko-srpsku školu pohađalo je 43 mališana, a raznih aktivnosti bilo je u francusko-srpskom klubu.
Pred početak Drugog svetskog rata u Kraljevo su pristigle izbeglice koje su ovde utočište potražile bežeći od nemačkih, bugarskih i albanskih fašista. U jesen 1941. godine pristiglo je 2.852 prognanika, najviše Slovenaca, zatim stanovnika iz Vojvodine, sa Kosova i iz Makedonije. Nažalost, mnogi od njih su stradali oktobra 1941. godine u poznatoj fašističkoj odmazdi, zajedno sa domaćinima. A, domaćini su i sebi i njima želeli dobro, a nikome zlo.
Kraljevo se prepoznaje i po centralnom trgu i pravim ulicama. Taj trg nije samoosnova gradskog jezgra, već je decenijama centar društvenih zbivanja. Zvanično se zove Trg srpskih ratnika, a popularno „Kod Milutina“.
Legenda kaže da je ideju za trg kružnog oblika, na mestu dotadašnje pijace dao sam knez Miloš, crtajući svom sekretaru Lazi Zubanu takav plan na tepsiji peska. Sprovođenju takvih urbanističkih zamisli kasnije je energičnošću, strogoćom a ponekad i batinom pomogao tadašnji predsednik opštine Jovan Sarić. Bilo je to krajem 19. veka, a iz 1901. godine sačuvan je prvi regulacioni plan koji je u osnovi predviđao današnji izgled grada.
U to vreme na ovom trgu se najčešće trgovalo, o čemu svedoči i zapis britanskog diplomate Burkijea od 3. jula 1889. godine da se „u Kraljevu ulice u potpunoj pravilnosti radijalno pružaju od prostrane pijace u centru koja ima oblik pravilnog kruga. Okolo su, a i po čitavom gradu zasađene akacije, magnolije i borovi“. Glavna varoška ulica tada je nazivana „prvim sokakom“. Posle su i ostali građeni prema pravilu pravih ulica, pa kruži legenda da su u svetu po tome poznati samo Tokio i Kraljevo.
Posle Prvog svetskog rata trg i „prvi sokak“ je ulepšan podizanjem spomenika izginulim ratnicima, impozantnom figurom srpskog vojnika. Međutim, u godinama koje su „pojeli skakavci“ i ovaj vojnik je bio „proganjan“ i „zatvaran“ u kraljevačko groblje. Ipak, novembra 1982. godine spomenik je vraćen na prvobitno mesto, usred Kraljeva, gde se i danas nalazi.
Danas na području grada Kraljeva živi oko 122.000 stanovnika i više od 20.000 izbeglih i raseljenih lica. Radno je aktivno njih 55.007, a posao ima oko 33.000. Radno mesto traži oko 14.000, pa će se u govoru koji nam je najavio gradonačelnik Tomislav Ilić on, između ostalog zapitati – jesmo li i koliko dostojni kraljevskog imena.
Povodom Dana Kraljeva, predsednik gradske skupštine i gradonačelnik uručiće pojedincima i organizacijama zaslužna priznanja. Prema odluci skupštine grada, Oktobarska nagrada za 2014. godinu biće uručena Draganu Pešiću, likovnom umetniku za stvaralaštvo. Diplomu zaslužnog građanina dobiće novinar „Politike“ u penziji Borko Gvozdenović, za doprinos srpskom novinarstvu i pomoć rodnom kraju, zatim Mihailo Vuković, košarkaški trener za vrhunske rezultate u sportu, prof. Dr Zoran Petrović, za naučna dostignuća u oblasti mašinstva.
Diplome zaslužnih preduzeća i organizacija biće uručena građevinskoj firmi „Nikolić“, preduzeću „Aero ist Jurop“, Domu učenika srednjih škola i Gradskom odboru Crvenog krsta. Gradonačelnik će dodeliti zvanje počasnog građanina generalu Marinku Pavloviću, komandantu Druge brigade kopnene vojske, a zahvalnice Radoju Glavčiću, za doprinos komunalnom razvoju grada, bivšem dopisniku „Politike“ iz Kraljeva Voji Blagojeviću, Momiru Bakračeviću za širenje ugleda grada, Snežani Tomić, za plemenitost i humanost i ovdašnjem Fondu dijaspore za maticu.
LJBL/M. Dugalić/Politika
