U znak sećanja na 11. novembar 1918. godine, kada su sile Antante potpisale primirje sa Nemačkom i time okončale Prvi svetski rat, 11. novembra se u svetu i u našoj zemlji obeležava Dan primirja.
Na brdu Vranovac, u selu Pekčanica, grad Kraljevo je obeležio Dan primirja u Prvom svetskom ratu, kao i sto četiri godine od velikog stradanja Užičkog odreda Vojske Kraljevine Srbije u borbi sa austrougarskim trupama.
Kraljevo nije zaboravilo svoje ratnike – narod im je podizao spomenička obeležja – krajputaše, spomen-crkve, spomen-česme, spomen-škole, spomen-ploče i spomenike figuralnog oblika. Na području našeg grada ima 97 spomeničkih obeležja posvećenih palim ratnicima i narodu u Prvom svetskom ratu. Na centralnom gradskom trgu je Spomenik srpskim ratnicima palim za slobodu otadžbine od 1912. do 1918. godine, kraljevačke ulice nose imena naših ratnika i bojišta na kojima su ostavili živote… spomenici predstavljaju istorijsko blago, govore o kulturi sećanja našeg naroda.
Na brdu Vranovac podignut je spomen-krst „kao sećanje na pogibiju vojnika, podoficira i oficira 2. prekobrojnog pešadijskog puka III poziva, 4. pešadijskog puka III poziva, Donjovasojevićke brigade, Drugog eskadrona Drinske divizijske konjice III poziva, Prve brdske De Banžove artiljerijske baterije II poziva i Pionirsko-minerskog voda iz sastava Užičkog odreda Prve armije Vojske Kraljevine Srbije koji zakleti na vernost kralju i otadžbini junački pogiboše na Vranovcu i okolnim položajima u borbama sa nemačkim i austrougarskim okupatorskim trupama od 6. do 10. novembra 2015. godine“.
Po intoniranju himne Republike Srbije „Bože pravde“, uz zvuke pesme „Tamo daleko“, u izvođenju Vatrogasnog orkestra „27. septembar“, gradonačelnik grada Kraljeva dr Predrag Terzić, sa saradnicima, a potom i ostale delegacije, položili su vence i cveće na spomen-ploču Užičkom odredu kod mermernog spomen-krsta.
Gradonačelnik Kraljeva dr Predrag Terzić je podsetio na to da je u Prvom svetskom ratu, najvećem sukobu u dotadašnjoj istoriji čovečanstva, Srbija ostala bez trećine stanovništva i čak 60 odsto muške populacije. On je istakao da je na teritoriji Srbije vođeno nekoliko veoma značajnih bitaka, a prilikom povlačenja srpske vojske u jesen 1915. godine i bitka na Vranovcu, kod Kraljeva.
„Tadašnja mala Kraljevina Srbija, tek izašla iz Prvog i Drugog balkanskog rata, sa nedovoljno opremljenom vojskom, započela je svoje ratove. Kada govorimo o istoriji, uglavnom pričamo o vojnim sukobima, o političkim sukobima, a zaboravljamo da je istorija i pisanje o načinu života običnog čoveka. Pored političke i vojne istorije, važna je i istorija porodica, one dece koja su ostala bez očeva, koja su morala sama da se snalaze u životu. Po završetku Prvog svetskog rata, zemlja je ostala bez velikog broja muških ruku, muških ruku koje je trebalo da na polju obezbede hranu, da obezbede sigurnost svojim domaćinstvima. Mladi, golobradi mladići, morali su ne da rade ono što je posao dece na selu, već da vode čitava domaćinstva.
I ta prerano odrasla
generacija je pokošena, kasnije, u Drugom svetskom ratu“, rekao je gradonačelnik naglasivši:
„Upravo zbog toga moramo da shvatimo da smo izgubili ogroman potencijal, da smo kao zemlja osiromašili zato što smo često bili na udaru zavojevača i da u budućnosti treba da bijemo druge bitke. Umesto ovih vojnih, treba da se borimo da ekonomski ojačamo svoju zemlju, treba da se borimo za nova radna mesta, da budemo bogatije društvo. To što kupujemo naoružanje treba da služi ne da se trudimo da bojevima na vojnom polju jačamo zemlju, nego da odvratimo svakog mogućeg neprijatelja. Mislim da je to jedina šansa ove zemlje i da svi zajedno treba da pamtimo Prvi svetski rat kao vreme stradanja koje više ne treba da se ponovi. Živelo Kraljevo, živela Srbija!“, poručio je gradonačelnik Kraljeva dr Predrag Terzić obraćajući se okupljenima na Vranovcu.
Pomen poginulim vojnicima, podoficirima i oficirima Užičkog odreda i svima izginulim u Velikom ratu, na Dan primirja, na brdu Vranovac, služio je protojerej-stavrofor Ljubinko Kostić, starešina Hrama Svetog velikomučenika kneza Lazara u Mataruškoj Banji.
On je, u ime episkopa žičkog Justina, preneo blagoslov za ovo sabranje, za služenje molitve našim izginilum ratnicima na ovim visovima. Otac Ljubinko je istakao da je Crkva sa sveštenstvom imala vrlo važnu ulogu u vreme ratova jer je sveštenstvo vojno krepilo i jačalo moral vojske i državnog vrha da u nevoljama koje predstoje izdrže sve teškoće i iskušenja. Kako je rekao, sveštenici su zajedno sa narodom i vojskom učestvovali i stradali i u balkanskim i u Velikom ratu.
Istorijski čas o događajima na našim prostorima iz perioda Velikog rata održala je učiteljica Vanja Nikolić iz OŠ „Jovan Dučić“ iz Roćevića. Iz njenog detaljnog izlaganja izdvaja se podatak da je samo tokom prve polovine novembra 1915. Godine, na položajima oko Kraljeva, u Ibarskoj klisuri i na planinskim masivima Goča, Stolova, Jelice, Troglava i Čemerna, poginulo više od 1.500 vojnika iz sastava 1. armije Vojske Kraljevine Srbije, uz napomenu da je u ovim borbama angažovano 12 pešadijskih pukova, od kojih je svaki imao četiri bataljona. Učiteljica je i sa učenicima škole u Roćevićima pripremila i kratak program – učenici su pročitali naredbu vrhovnog komandanta regenta Aleksandra Prvog Karađorđevića, koji je vojnicima, div-junacima, iskazao divljenje i zahvalnost i bodrio ih da istraju u junačkom otporu, uzdignute glave, čemu se i sam neprijatelj divi, i otpevali pesmu „Ovo je Srbija“.
U ambijentalnoj učionici na Vranovcu izloženi su radovi učenika Osnovne škole „Jovan Dučić“ iz Roćevića, nastali na školskom takmičenju u likovnom stvaralaštvu na temu Prvog svetskog rata. Pobednicima u kategoriji nižih i viših razreda gradonačelnik Kraljeva je uručio po knjigu.
izvor: kraljevo.rs
